لزوم ارائه تعريف مشخص از سينماي ديني

گزارشي از نشست تخصصي آسيب‌شناسي سينماي ديني

جمعي از كارشناسان و فيلمسازان در نشست آسيب‌شناسي سينماي ديني كه نخستين نشست تخصصي جايزه بزرگ پيامبر اعظم(ص) بود، ارائه تعريف مشخص از سينماي ديني و اعتبار و اعتماد به فيلمسازان را در پرداختن به موضوعات ديني خواستار شدند.

به گزارش خبرگزاري ايكنا نشست تخصصي آسيب‌شناسي سينماي ديني با حضور هادي مقدم‌دوست، فيلمنامه‌نويس و كارگردان سينما، فرزاد مؤتمن، كارگردان سينما و حجت‌الاسلام و المسلمين عارف، كارشناس علوم ديني، عصر چهارشنبه، 10 مهر در سالن اجتماعات مركز مشاركت‌هاي مردمي شهرداري تهران برگزار شد.

فرزاد مؤتمن، فيلمساز در ابتداي اين نشست در سخناني گفت: در ساخت فيلم با مضمون ديني و غيرديني به لحاظ تكنيكي نمي‌توان تفاوت قائل شد بلكه اين دو سينما از نظر فرم با يكديگر تفاوت دارند و بايد ديد ساختمان و معماري فيلم از چه ساختاري برخوردار است؛ تكنيك امر واحدي است كه در فيلم ديني و فيلم غيرديني يكسان است و تنها بايد به اين موضوع توجه كرد كه از چه زوايه‌اي نگاه مي‌شود.

وي با اشاره به فيلم «انجيل متي» ساخته پازوليني، فيلمساز كمونيست ايتاليايي گفت: در مورد عيسي مسيح(ع) فيلم زياد ساخته شده است اما آنچه موجب موفقيت فيلم پازوليني شده، ارتباطي است كه فيلمساز در ساخت اين اثر با جوانان دهه 60 ميلادي و زمان خود ايجاد كرده است.

قرائت سينمايي مو به موي يك رويداد تاريخي ديني دال بر توفيق آن فيلم نيست

مؤتمن ادامه داد: با توجه به اين فيلم بدون در نظر گرفتن عقايد كارگردان به عنوان يك شاخص در امر فيلمسازي به اصطلاح ديني، بايد گفت، صرف قرائت مو به موي يك رويداد تاريخي نمي‌تواند نشان از توفيق فيلمساز در ساخت فيلم دين باشد چرا كه با اين فرض تنها او به يك فتورمان از يك روايت تاريخي كه بارها و بارها جزء به جزء آن گفته شده، پرداخته است.

وي تصريح كرد: ارتباط فيلم پازوليني با اين فيلم با نسل عاصي و سردرگم آن زمان موجب ايجاد رابطه‌اي مؤثر ميان فيلم با مخاطب شد تا آنجا كه بيشترين تأثير را روي او گذاشته بود هرچند كه پرداخت او به موضوع زندگي حضرت عيسي(ع) شبه‌مستند بود و فيلم را براي باورپذيري بيشتر به طريقه سياه و سفيد كارگرداني كرده بود.

كارگردان فيلم «باج خور» ادامه داد: فرم مستندي كه پازوليني در اين فيلم انتخاب كرده است تنها به اين دليل كه با نوعي مكتب موسيقي غربي و بافت مدرن دهه 60 ميلادي تركيب شده بود موجب ايجاد ارتباط مخاطب با آن شده بود هر چند كه فيلمساز در آن همه نكات مهم از جمله معجزات حضرت عيسي(ع) نقل در كتاب‌هاي مقدس را نيز رعايت كرده بود و اصل اعتقاد را حفاظت كرده بود تا با تماشاچي امروز ارتباطي تمام‌عيار بگيرد.

فيلم «الرساله» مصطفي عقاد فيلمي ضعيف و دست دومي است

وي با اشاره به اينكه فيلم ديني كه حتي به روايت تاريخي به شكلي باشكوه مي‌پردازد را فيلم ضعيف در عرصه فيلم ديني توصيف كرد و گفت: از اين نظر و به اعتقاد من فيلم «الرساله» مصطفي عقاد فيلم ضعيف دست دومي است كه البته تنها نقطه قوت آن استفاده از بازيگران درجه يك دنياي سينماست چرا كه براساس آنچه كه گفته شد تنها يك فتورمان است و نه فيلمي كه بتواند عقايد فيلمساز و يا عده خاصي در مورد نوعي تفكر ديني را به مخاطب القا كند.

مؤتمن تأكيد كرد: من به شخصه اعتقادي به اينكه سينماي ديني به شكل مستقل و در قالب يك ژانر داشته باشيم ندارم و اتفاقاً تصور مي‌كنم اگر نتوانستيم در پرداخت اين نوع سينما با وجود داشتن موضوعات بكر توفيقي حاصل كنيم به دليل نگرش مسئولان بوده است كه همواره خواسته‌اند اين نوع سينما را به عنوان يك ژانر مستقل جا بيندازند در حاليكه اين سينما هم همچون ساير موضوعات بايد آميخته با زندگي روزمره مردم شود و مثلاً اگر قصد فيلم ساختن با موضوع عاشورا را داريم بايد به دنبال مابه ازاهاي اين رويداد مهم مذهبي در زندگي امروز مردم بگرديم.

وي در ادامه گفت: من به عنوان يك انسان حقيقي در قرن بيست به دنيا آمده و در آن بزرگ شده شخصيتم شكل گرفته است و چون مختصات اين دوران را كه در آن زندگي مي‌كنم را به خوبي مي‌شناسم لذا موضوعات آميخته با زندگي و مراودات روزانه من بيشتر از موضوعاتي كه قرنها از آن فاصله دارم و هيچ پيش‌زمينه ذهني از آن ندارم مي‌تواند موجب پيوند عقلي و احساسي با من بشود.

اغلب فيلم‌هاي ديني من فيلم‌هاي بدي هستند چون سفارشي ساخته شده‌اند

كارگردان فيلم «شبهاي روشن» گفت: اگر فيلم آرگو مي‌سازند و در آن موضوعي كه متعلق به ماست و از جزئيات آن كاملاً مطلع هستيم را جعل كرده و خوب نيز از آب درمي آيد به اين دليل است كه سينما و سينماگر را آزاد مي‌گذارند تا خودش تبلور يافته و متأثر از تحولات جامعه جان گرفته و نمود پيدا كند.

مؤتمن ادامه داد: متأسفانه در ايران براي هر يكي از امور صنفي و توليدي سينما دايره و اداره و قوانين دست و پاگير درست كرده‌ايم و بيش از هميشه نظارت‌هاي سختگيرانه بر آن اعمال مي‌كنيم؛ فيلم‌هاي ديني سفارش داده مي‌شوند بدون آنكه دركي از سليقه مخاطب داشته باشيم و من فيلمساز هم در مقاطعي براي امرار معاش مجبور به ساخت اين گونه فيلم‌ها هستم كه از نظر فرم و ساختار حرفه‌اي نيستند و من به شخصه چند فيلم بد كه در كارنامه ام دارم همگي ديني و يا مضامين ارزشي دارند.

وي در پايان گفت: فرم همواره غالب بر مضمون است و لذا براي داشتن سينماي فاخر در زمينه پرداختن به موضوعات ديني بايد بيشتر از آنچه كه اكنون شاهدش هستيم سينما و سينماگران آزادي عمل داشته باشند و قواعد دست و پاگير رفع شده و به آنها اعتبار و اعتماد شود كه اين نياز به تقويت بخش خصوصي دارد.

تعريفي از سينماي ديني وجود ندارد

هادي مقدم دوست، فيلمنامه‌نويس ديگر سخنران اين نشست بود كه گفت: متأسفانه نمي‌دانم كه بايد راجع به چه چيزي صحبت كنم چرا كه هنوز تعريفي در مورد سينماي ديني نداريم و معلوم نيست بايد به چه فيلمي اطلاق فيلم ديني داشته باشيم هر چند كه نيك مي‌دانيم از يك پديده سالم و بالغ در سينما صحبت مي‌كنيم.

وي سينما را همچون ادبيات خواند و گفت: در ابتدا هيچ كس در مورد ادبيات به فكر گرامر و دستور زبان نبود اما بعدها با پيشرفت زبان محاوره و ايجاد گونه‌هاي مختلف ادبي دستور زبان هم استخراج شد و در مورد سينما نيز همينگونه است و ما در سينما هر روز در حال تجربه كردن هستيم كه يكي از اين تجربه‌هاي فيلم ديني است كه بايد از ابتدا نشسته و براي آن دستورالعملي طراحي كنيم.

فيلمنامه‌نويس مجموعه تلويزيوني «وضعيت سفيد» تصريح كرد: به نظر مي‌رسد همه چيز را بايد از سرچشمه شروع كرد و ابتدا به جاي صحبت كردن در خلأ بهتر است گروهي از نخبگان سينما با حمايت مراجع ديني تعريفي از سينماي دين و مختصات آن ارائه كنند و مثلاً حالا كه سينماي ديني را در دو عرصه سينماي درباره كودك و سينماي براي كودك تقسيم بندي مي‌كنند، فيلم ديني را نيز به دو بخش فيلم درباره دين و فيلم براي دين تقسيم‌بندي كنند.

حجت‌السلام و المسلمين عارف نيز در ادامه گفت: معمولاً در تعريف سينماي ديني با سه حوزه مواجه هستيم يكي سينمايي كه يك داستان ديني را نقل مي‌كند و ديگري فيلمي كه فيلمساز و يا تهيه‌كننده آن متدين است كه هيچ يك از اين دو نوع به اندازه حالت سوم حائز اهميت نيست.

سينماي ديني بايد پرداختي مؤثر و همه‌گير راجع به موضوعي كلي در حوزه دين داشته باشد

وي گفت: حالت سوم فيلمسازي ديني نوعي از سينماست كه يك مضمون كلي ديني و فراگير را پرداختي مؤثر داشته باشد و مخاطب را تهييج به انجام كار خير كنند هرچند كه برخي معتقد هستند اين ظرف يعني سينما با توجه به اينكه براي جذابيت بيشتر از هر حربه‌اي استفاده مي‌كند ممكن است اين ابزار سنخيتي با توصيه‌هاي دين نداشته باشد.

عارف ادامه داد: بايد در پرداخت سينماي ديني دقت شود تا حتي اگر اين سينما به روايت تاريخ ديني مي‌خواهد بپردازد تحريفي در آن صورت نبايد بگيرد و همه چيز آن مطابق با اصل واقعه روايت تصويري شود.

يكشنبه 14 مهر 1392 - 13:7

از اين نويسنده يا گزارشگر

*نام:
*ايميل:
نظر شما:

* اختياری