روايت زندگي يك بانوي طلبه

نگاهي به گروه فيلمسازي«گهواره‌اي براي مادر»(پناه‌ بر خدا رضايي)

پناه بر خدا رضايي متولد 1356در شازند است. او داراي مدرک کارشناسي کارگرداني سينماست. ساخت بيش از 58 فيلم مستند و داستاني و سينمايي و حضور در فستيوال هاي داخلي و خارجي و کسب جوايز متعددي در کارنامه هنري وي به چشم مي خورد.

چراغي در مه به عنوان اولين فيلم بلند رضايي در بيست و ششمين جشنواره فيلم فجر به نمايش درآمد. اين فيلم جايزه بهترين کارگرداني، بهترين فيلم‌برداري و بهترين بازيگري را از جشنواره روسيه و جايزه بزرگ «آفروديت طلايي» که بالاترين نشان سينمايي بلغارستان است را به خود اختصاص داده است.

فيلمبرداري فيلم گهواره‌اي براي مادر از نيمه مهر 1391 آغاز شد. بخش هاي مختلف داستان در نهاوند، يزد و تهران جلوي دوربين رفت. البته اکثر لوکيشن‌هاي فيلم در شهر يزد و مابقي در تهران قرار داشتند. سپس فيلم در سي ‌و يکمين جشنواره بين المللي فيلم فجر به نمايش درآمد.

فيلم گهواره‌اي براي مادر در جشنواره فيلم فجر توانست سه سيمرغ بلورين بهترين کارگردان، بهترين بازيگر و بهترين دستاورد فني هنري را در بخش مسابقه سينماي سعادت و چهار جايزه از بخش تجلي اراده ملي و همچنين جايزه بهترين فيلم آسيايي در جشنواره بين‌المللي فيلم مسکو را به خود اختصاص دهد.

پناه برخدا رضايي(کارگردان گهواره‌اي براي مادر) درباره ايده اوليه فيلم مي گويد: «از آنجا که زياد سفر و عکاسي مي کنم و مي بينم، به موضوعات اين چنيني زياد دست مي يابم. طرح هاي زيادي دارم که همچنان بکر و تازه اند و از آنها فيلمي ساخته نشده است. فيلمنامه هاي آماده اي دارم که منتظر فرصتي براي ساختشان هستم.

بعد از ساخت چراغي در مه، پنج سال فيلم نساختم و مشغول مستندسازي بودم. تقريبا دو سال قبل طرح اوليه گهواره‌اي براي مادر ذهنم را درگير کرد و شخصا احساس نياز کردم که اين فيلم را بسازم تا اداي ديني به مقام مادر داشته باشم به همين دليل آن را به آقاي مهکام پيشنهاد دادم تا فيلمنامه‌اش را بنويسد.

در اين فيلم قهرمان داستان يک طلبه زن است که به عقيده من در هيچ فيلم سينمايي تا به حال به عنوان نقش اصلي مورد توجه قرار نگرفته است. زماني که اين ايده و طرح در ذهنم شکل گرفت آن را با حسين مهکام در ميان گذاشتم و وي فيلمنامه کار را نوشت؛ در اين ميان برخي تغييرات هم با مشورت‌هاي مهکام انجام داديم.

تا به حال در اکثر فيلم‌هاي سينمايي يا تلويزيوني به روحانيون مرد پرداخته مي‌شد، اما در اين کار من سعي کردم به بيننده نگاهي جديدتر بدهم. در اين ميان ممکن است برخي کاستي‌ها نيز وجود داشته باشد که در جاي خود امري طبيعي است.

فيلم راجع به دختر طلبه‌اي است که راه رستگاري را نگهداري از مادر مي‌داند. اين برداشت نيز تنها به واسطه تصميمي احساسي گرفته نشده، بلکه اين دختر طلبه براي هر کارش تفکر و ايمان را مدنظر قرار مي‌دهد. به همين دليل هر تصميمي را که مي‌گيرد سعادت‌بخش زندگي خود مي‌داند.

به لحاظ کارگرداني، در اين فيلم همان سبک و سياق و نگاه خودم در سينما را دارم و سعي مي کنم، آرامش به بيننده هديه بدهم و با بازخوردهايي که تا به حال داشته ام، فکر مي کنم آرامش به بيننده منتقل مي شود.»

رضايي درباره ساخت فيلمي درباره يک بانوي طلبه مي افزايد: «...من دوستان طلبه و روحاني زيادي دارم و خانم‌هاي طلبه را مي‌شناسم. خيلي دوست داشتم درباره اين قشر فيلمي بسازم چون آنها هميشه رو به تعالي هستند به همين دليل سعي کردم در گهواره‌اي براي مادر قصه را در اين بستر روايت کنم.»

رضايي درباره ساخت فيلم گهواره‌اي براي مادر مي گويد: «روزي که ما شروع کرديم به انتخاب عوامل اين فيلم، تصميم گرفتيم بهترين هاي سينماي ايران را انتخاب کنيم. عوامل پشت دوربين مثل صدابردار، طراح چهره پردازي، فيلمبردار، تدوينگر، آهنگساز و صداگذار که جزو بهترين هاي سينماي ايران هستند و همه حس و حال ما را منتقل کردند.

فيلمبرداري بي نظير آقاي احمدي و رنگ آميزي و به ويژه طراحي نور، سبک شايسته اي به فيلم بخشيده و گهواره اي براي مادر به لحاظ منابع تصويري غني است. به همين ترتيب فضاي زيباي بصري و ميزانسن هاي فکر شده، و نيز بازيگرهاي جلوي دوربين که بسيار عالي درخشيدند، به خصوص خانم حميدي که در اين نقش قابل باور است و بازي متنوعي دارد. يک جاهايي کاملا حس و حال دانشجويي و طلبگي در ايشان هست و خيلي اشتياق دارد به سفر برود. به نوعي تعليق و تنوع را در بازي خانم حميدي مي بينيم.

خانم چمن ماه هم بازي فوق العاده و درخشاني ارائه دادند. خانم مليحه نيکجومند در نقش مادر آن قدر قابل باور هست که وصف ناپذير است. ايشان جلوي دوربين به رغم اين که الحمدالله سرحال و سلامت هستند، نگاه هاي خسته و بيمار مادر را به بهترين شکل ارائه دادند. اصلا فيلم ما فيلم نگاه است، نه اغراق.

گهواره‌اي براي مادر جزو فيلم هايي با نماهاي متنوع است. بازي ها آن قدر دروني و با حداقل هاست و آن قدر ريتم خوب درآمده که تدوين، نفس به نفس بازيگرها و نفس مادر با نفس نرگس(الهام حميدي) تدوين شد. امير آقايي هم بازي درخشاني با آن صداي گيرايش داشت.

اين فيلم سعي ندارد که پيام خود را به شکلي شعارگونه به مخاطب منتقل کند، بلکه مصمم است مضامينش در قالب قصه‌اي انساني به بيننده منتقل شود، چون آن‌گاه هر مخاطبي با هر ديني و گرايشي مي‌تواند مضمون اسلامي آن را درک و جذب کند.»

رضايي درباره اکران فيلم مي گويد: «گهواره‌اي براي مادر فيلمي فرهنگي است؛ توقع دارم خانواده‌ها آن را ببينند چون فيلم مردم و خانواده است. کساني که روي رفتن به سينما و ديدن برخي فيلم‌ها را ندارند، مي‌توانند فيلمي از جنس خودشان ببينند.

البته برايم کميت مخاطبان به هيچ وجه ملاک نيست، البته اين بدان معنا نيست که دوست ندارم کارم مخاطب داشته باشد، چون چنين تصوري منطقي نيست، اما به هر حال با داشتن اين دغدغه سعي کردم که به موضوعي بپردازم که تا به حال در سينما به آن پرداخته نشده بود.

باز هم تأکيد دارم که اين فيلم گيشه‌اي نيست گرچه پتانسيل آن را هم دارد. چرا که هم در بخش بين الملل جشنواره فجر و هم جشنواره‌هاي خارجي توانسته جوايزي را بدست آورد که نشان از کيفيت کار مي‌دهد. اميدواريم به اهداف فرهنگيمان برسيم. اگر مخاطب بيشتري هم ببيند که چه بهتر. گهواره‌اي براي مادر نياز امروز جامعه ماست که حرف مادر در آن ديده مي‌شود.»

رضايي درباره اکران فيلم در ماه مبارک رمضان مي افزايد: «چنانچه قصدم فروش خوب فيلم بود آن را در ماه مبارک رمضان اکران نمي‌کردم و همچنين تلاش مي‌کردم فيلم پر فروشي بسازم. اما با توجه به فضاي معنوي و خاص اين فيلم فکر مي کنم اکران در ماه رمضان براي فيلم مناسب باشد.

گهواره‌اي براي مادر در احترام به مقام مادر ساخته شده و به مخاطب خود آرامش را هديه مي‌دهد دوست داشتم زمان اکران فيلم همزمان با مناسبتي چون روز مادر همراه باشد ولي به دليل گذشت اين ايام سعي کرديم در اين ماه مبارک به نمايش عمومي دربيايد.»

محمد احمدي(تهيه کننده و مدير فيلمبرداري گهواره‌اي براي مادر) درباره ساخت فيلم مي گويد: «براي من، فروش، آخرين عامل توليد يک فيلم است. در مورد اين فيلم هم آقاي رضايي قبل از صحبت با من پروانه ساخت گرفته و کارهاي اوليه را انجام داده بودند. ايشان به من گفت فيلمنامه اي دارم و مي خواهم با هم مشترکا تهيه کنندگي آن را انجام دهيم. چون با نگاه و شيوه کار ايشان آشنايي داشتم و آن را مي پسنديدم و از فيلمنامه هم خوشم آمد و آن را به نوعي اداي دين به مادرها مي ديدم، گفتم هستم.

سپس مشارکت فارابي را جذب کرديم و کار را شروع کرديم. تمام تلاشمان بر اين بود که بتوانيم يک گروه خوب را گرد هم آوريم. گروهي که با يکديگر همدل باشند و بتوانند کاري درخور را انجام دهند. من واقعا از نتيجه راضي هستم. »

احمدي در مورد اينکه مديريت فيلمبرداري گهواره‌اي براي مادر را هم بر عهده داشته، مي گويد: «قطعا اگر در فيلمي که تهيه کنندگي آن را برعهده دارم، نرسم، از فيلمبردار ديگري استفاده مي کنم. من هيچ وقت نمي گويم فيلمبرداري فيلمي که تهيه کنندگي آن را انجام مي دهم، را من بايد بر عهده بگيرم. بدون استثناء در تمام فيلم ها، خود کارگردان ها پيشنهاد کرده اند...

از لحاظ توليدي هم اين که يک تهيه کننده هميشه در صحنه حاضر است و بر همه چيز بهتر کنترل و نظارت مي کند، قطعا مفيد خواهد بود. من وقتي سرصحنه فيلمبردار هستم، ديگر کار توليد نمي کنم. فقط حضورم باعث مي شود همه فکر کنند تهيه کننده سر صحنه است و اين قوت قلب و انرژي به گروه مي دهد.

روزي که فيلم کليد مي خورد، من تنها به عنوان فيلمبردار سر صحنه هستم، ديگر در امور توليدي دخالتي نمي کنم و کارها را پيش از آن انجام داده ام. ضمن اينکه کارم به عنوان فيلمبردار برايم مهم است و از آن چيزي کم نمي گذارم و سعي مي کنم رضايت کارگردان را به عنوان صاحب اثر تامين کنم.»

احمدي درباره فيلمبرداري گهواره‌اي براي مادر مي افزايد: «شيوه فيلمبرداري کلاسيک بود و دوربين روي دست نداشتيم. به خاطر حساسيت آقاي رضايي و اين که تصوير برايش مهم بود، اين انگيزه و تلاش من را مضاعف مي کرد و دقت مرا بالا مي برد و تمام سعي ام بر اين بود که نظر ايشان را جلب کنم. من هم حساسيت خودم را داشتم و از لحاظ تصويري سعي کردم کار دربيايد و به عنوان فيلمبردار تمام تلاشم را کردم آن چه در ذهن آقاي رضايي هست به تصوير دربيايد. فکر مي کنم که ايشان از همه چيز، از جمله از تصوير راضي هستند.»

حسين مهکام نويسنده فيلمنامه گهواره‌اي براي مادر درباره تحقيقات ميداني که براي نگارش فيلمنامه انجام شده، مي گويد: «تحقيق ميداني بستگي به داستان دارد، بعضي وقت ها نياز است براي نگارش فيلمنامه تحقيقات ميداني داشته باشيم، اما بعضي وقت ها با واسطه هايي فيلمنامه را تکميل مي کنيم.

چون پلاني از اين فيلم در روسيه نمي گذرد، نياز به تحقيق در روسيه نداشتم، اما در بخش حوزه نيازمند تحقيقات بودم. آقاي رضايي خيلي در مورد حوزه تحقيق کرده بود و خودم هم پيش از اين به دلايلي شناخت نسبي داشتم. تحقيقات آقاي رضايي ريز بينانه و عالي بود و با توجه به شناخت خودم، براي نوشتن فيلمنامه کفايت مي کرد.»

مهکام درباره اينکه چرا بحث‌هايي که در کلاس‌هاي درسي حوزه علميه نمايش داده مي‌شود سطحي است، مي گويد: «ما در حين نگارش فيلمنامه به معضلي جدي در طرح مباحث عرفاني و سنگين در ميان دوستان روحاني مواجه شديم. مباحث حوزوي بسيار سنگين است اما ما مجبور شديم برخي از ديالوگ‌هايي که روايتگر اين نوع سنگيني بود را حذف کنيم.

دوستان روحاني که در دستگاه‌هاي مختلف فيلمنامه را مي‌خواندند مي‌گفتند که بايد اين ديالوگ‌ها حذف شود چون معتقد بودند چنين ديالوگ‌هايي باعث انفصال روحاني از جامعه مي‌شود و من فکر مي‌کنم با چنين شرايطي همين که از ميان شش فيلمنامه‌اي که مي‌نويسيم يک فيلم توليد مي‌شود، خيلي خوب است!»

مهکام در مورد اينکه آيا شخصيت اصلي را بر اساس بازي الهام حميدي به نگارش درآورده مي گويد: «چند نفري در ذهنمان بود، اما از ابتدا با آقاي رضايي توافق کرديم که خيلي ذهن مان را محدود به چهره خاصي نکنيم تا لااقل از نظر ذهني، داستان محدود به وجود يک شخصيت نشود. فقط بعد از بازيگرگزيني در بخشي از ديالوگ ها براساس شخصيت اصلي بازنگري هايي جزئي اتفاق افتاد.»

عباس رستگارپور(صدابردار) درباره همکاري با پناه برخدا رضايي مي گويد: « ايشان خيلي آدم کار بلد و متيني هستند و هدفشان از ساختن اين فيلم، ارائه يک پيام انساني فراموش شده در مورد مادر است. براي فيلمبرداري حدود بيست روز در يزد بوديم و روز اول فيلمبرداري در مزرعه آفتابگردان بود که آن نما صدا نداشت. در مجموع در اين فيلم آسايش، راحتي و حس خوبي داشتم.

سه چهار سکانس در قطار داشتيم که گروه توليد يک واگن گرفته بودند که سرو صداي زيادي داشت. ابتدا مي ترسيدم صدايم لطمه ديده باشد، اما بعدا که با آقاي قاسمي صحبت کردم، ايشان گفتند از صداي آن صحنه ها راضي هستند و خوشحال شدم که توانسته ام از عهده کار برآيم.»

پيمان يزدانيان آهنگساز گهواره‌اي براي مادر مي گويد: «درباره موسيقي فيلم از کارگردان و ساير عوامل تشکر مي کنم که به من اعتماد کردند. من تمام سعي ام را کردم که نگاه لطيف موضوع فيلم را به موسيقي تبديل کنم.»

الهام حميدي درباره بازي در گهواره‌اي براي مادر مي گويد: «باعث افتخارم است که در اين پروژه حاضر بودم. نقشي که در اين فيلم بازي کردم را تاکنون هيچ يک از خانم‌هاي سينما بازي نکرده‌اند و اين موضوع براي من اهميت دارد. من تمام تلاشم را انجام داده‌ام تا بازي‌اي را ارائه دهم که به دل مخاطب بنشيند.

واقعا سعي کرده‌ام با توجه به شخصيت مادر و ارتباطم با او از ته دل بازي کنم. همه ما مادرانمان را دوست داريم و مديون آن‌ها هستيم. من ناخودآگاه در تک‌سکانس‌هايي که با شخصيت مادر داشتم، گريه‌ام مي‌گرفت. فکر مي‌کنم مخاطب پس از ديدن فيلم بيشتر عاشق مادرش شود.»

امير آقايي هم درباره بازي در گهواره‌اي براي مادر مي گويد: «واقعا بايد به اين گروه شريف خسته ‌نباشيد بگويم. هميشه شعار مي‌دهيم سينما بايد از انديشه حمايت کند، من دلم مي‌خواست کاري داشته باشم که در کارنامه‌ام آبرومند باشد. دوستان مي‌دانند که من در انتخاب نقش بسيار سخت‌گير هستم. واقعا مي‌خواستم کاري کنم که به دل خودم بنشيند و راضي باشم. خوشحالم که در گهواره‌اي براي مادر حضور داشتم.»

عوامل فيلم«گهواره‌اي براي مادر»:

کارگردان: پناه ‌برخدا رضايي، تهيه کنندگان: پناه برخدا رضايي و محمد احمدي، نويسنده: حسين مهکام (بر اساس طرحي از: پناه برخدا رضايي)، مدير فيلم‌برداري: محمد احمدي. تدوين: مستانه مهاجر. موسيقي: پيمان يزدانيان. صدابردار: عباس رستگارپور. طراح چهره‌پردازي: مهرداد ميرکياني. طراح صحنه و لباس: بابک کريمي طاري. صدا گذاري و ميکس: اميرحسين قاسمي. مدير توليد: عباس کلانتري. برنامه‌ريز و دستيار اول کارگردان: روزبه سجادي حسيني. عکاس: مسعود اشتري. تصوير بردار پشت‌صحنه: مهدي رضايي.

بازيگران: ‌الهام حميدي، چکامه چمن‌ماه‌، مليحه نيکجومند، افسر اسدي، غزل صارمي، مهران رجبي، امير آقايي، فرحناز منافي ظاهر، هايده حائري و نيکا خسرو آبادي.

خلاصه داستان:

اين فيلم با مضموني معناگرا، در فضايي شهري به زندگي يک بانوي طلبه مي‌پردازد. نرگس، دختر جواني است که ادبيات روسي را در دانشگاه مسکو به اتمام رسانده است و اينک در کسوت بانويي طلبه درس مي‌خواند و قرار است براي تدريس به دانشجوياني که تازه مسلمان شده‌اند به روسيه بازگردد اما...

يكشنبه 30 تير 1392 - 10:23

از اين نويسنده يا گزارشگر

*نام:
*ايميل:
نظر شما:

* اختياری