چهارشنبه 8 بهمن 1399 - 11:18
پر بازديدهاي اين گروه
  • موردي يافت نشد

كتاب

 

اكرم اماني

 

اسلام و بازي کودکان

 

- اسلام و بازي کودکان                                         

- آيت الله احمد بهشتي

- بازبيني و ويراست: دکتر سعيد بهشتي

- چاپ و نشر بين الملل، چاپ اول 1391

- شابک: 8- 509-304- 964-978

- قيمت: 6900 تومان

بر صاحبان بصيرت و طالبان حقيقت، پوشيده نيست که هدف از ارسال پيامبران و انزال وحي از آسمان و تشريع شريعت و تبيين طريقت، رشد آدمي است. رشد را به معني دست يافتن به واقعيت­هاي آفرينش گرفته­اند. اما ژرف انديشاني که بهتر توانسته­اند به عمق معاني راه يابند مي­گويند: «رشد عبارت از اين است که تني داشته باشي در خدمت و دلي در معرفت و سري در محبت».

بدون شک، مربيان – چه والدين و چه غير والدين- بايد طفل را در مسيري قرار دهند که از رشد بازنماند و آن هم به گونه­اي که تنش در خدمت و دلش در معرفت و سرش در محبت باشد . . .

بنابراين، بايد تن کودک، به گونه­اي پرورده شود که براي خدمت آماده گردد و قلبش به گونه­اي که کانون معرفت و سرش به گونه­اي که آماده باختن در راه محبت.

در انسانهاي بالغ و کودکان دانش آموز اين هدفها از راه تقويت و ايمان و فعاليتهاي واقع گرايانه و تفکر و عبادت و ورزش و بازي حاصل مي­شود. اما در دوره­ي اوليه­ي کودکي، راهي جز گرايش کودک به بازي وجود ندارد. به همين جهت است که کودکي و بازي – با عنايت به رهنمودهاي اسلامي – لازم و ملزوم يکديگرند و اگر بازي را از کودک بگيرند، نه تنها او را از رشد محروم مي­کنند، بلکه حيات را هم از او مي­گيرند.

کتاب «اسلام و بازي کودکان» در بيست بخش درباره­ي بازي و سرگرمي­هاي کودکان توسط آيت الله بهشتي تهيه و تنظيم شده است.

نويسنده در پيشگفتار به بازي­هاي سازنده و عناصر اصلي آن، انواع فعاليتهاي کودکان، معيار بازي، رابطه­ي بازي با زندگي، بازي و مفاهيم اخلاقي، بازي و شخصيت کودک، نظراتي پيرامون اهميت بازي و نگاهي به راه و رسم گذشتگان مي­پردازد.  

مؤلف در پيشگفتار به اين مسئله مي­پردازد که براي اينکه کودک در ضمن بازي­هاي کودکانه خود هرچه بهتر در مسير رشد قرار گيرد، لازم است که هرچه بيشتر به بازيهاي سازنده توجه شود و با هدايت دقيق و صحيح، از بازيهاي کور و بي هدف، بايد جلوگيري کرد، يا لااقل کاهش داد.

وي عناصر اصلي بازي­هاي سازنده را مسابقه، سرود و شعر، محبت، تکريم و احترام و شادي و نشاط مي­داند، و در مورد هريک توضيحاتي مي­دهد.

از آنجا که کودک در مسير بزرگ شدن است و خواه ناخواه بايد روزي مسئوليت­هاي فردي و خانوادگي و اجتماعي را بر عهده گيرد، از همان دوران کودکي، علاوه بر اينکه بازيهاي متنوع دارد، فعاليتهاي متنوع هم دارد و نبايد تصور کرد که فعاليتهايش منحصر در بازيهاي شبانه روزي اوست . . .

از آنجا که بازي هم در رشد جسمي کودک و هم در رشد فکري و عقلي و عاطفي کودک نقش دارد و از آنجا که مهمترين بعدي که در رشد بايد مورد توجه قرار گيرد، رشد شخصيت کودک است مؤلف درباره­ي شخصيت چنين مي­ گويد: شخصيت عبارت است از طريقه­ي فکري و رفتاري شخص در رابطه با سازش با محيط اجتماعي خود. اين تعريف شامل صفات ويژه­ي انساني مانند ارزش­ها، انگيزه­ها، عوامل ارثي، نگرش­ها، واکنش­هاي عاطفي، توانايي­ها، تصورها و هوش است. همچنين شامل نمونه­هاي رفتاري قابل مشاهده شخص نيز مي­شود. اين ويژگيها باعث مي­شود تا شخص با مجموعه­اي از خصوصيات و کيفيات مختص به خود از سايرين متمايز شده و در حقيقت با نقابي به چهره، جهت سازش با محيط به ايفاي نقش بي همتاي خود بپردازد . . .

مؤلف در بخش اول به قرآن و مسئله­ي بازي کودک مي­پردازد، از آنجا که طفل انرژيهاي فراواني در وجود خود ذخيره دارد و بايد اين انرژيها آزاد گردد و از آنجا که طفل هنوز تجربه و اطلاعات کافي ندارد، تا بتواند نيروي سرشار خود را در راه­هاي مثبت به کار اندازد، چاره­اي نيست جز اينکه با بازي­هاي کودکانه، خود را مشغول فعاليت کند.

بسيارند که انتظار دارند کودکان، داراي همان رفتاري باشند که بزرگسالان دارند و آنجا هم که نمي­دانند و آگاهي ندارند، با اطاعت کورکورانه از بزرگسالان، خود را در جو و شرايط آنها قرار دهند. اين انتظار، سبب مي­شود که طفل نتواند آنگونه که طبيعتش اقتضا مي­کند به جنب و جوش و فعاليت کودکانه بپردازد و در نتيجه؛ گرفتار خودمحوري و ناراحتيهاي عصبي مي­شود و يا به ناچار دور از چشم والدين و ساير بزرگسالان کمبودهاي خود را اشباع و ارضاء مي­کند و احياناً دچار خطاها و اشتباهات و انحرافاتي نيز مي­شود.

بخش دوم به بررسي سيره­ي پيشوايان ديني اختصاص دارد و نويسنده اذعان مي­دارد که بعد از قرآن مجيد، تنها منبع موثق فرهنگ اسلامي، روايات است. اين منبع موثق، مخصوصاً براي پيروان مکتب تشيع، همچون اقيانوسي بيکران است، سير و سياحت و سباحت، در اين منبع موثق، دل و جان انسان را سرشار از معارف و معلوماتي مي­کند که براي يک زندگي سعادتمندانه، لازم و حتمي است.

اسلام به بازي کودکان بها داده و رهبران ديني، خود در راه اهميت دادن به بازي کودکان پيشقدم بوده و بزرگسالان را موظف کرده­اند که نه تنها مانع و سد راه بازي کودکان نباشند، بلکه خود همبازي آنها شوند. زيرا هر اندازه کودک از بازي­هاي سالم بهره مند باشند، از لحاظ جسمي و روحي از رشدي بهتر و مفيدتر برخوردار خواهد شد.

مؤلف در بخش سوم به توصيه­هاي اسلامي درباره­ي کودکان مي­پردازد و مي­گويد: کودکان سرمايه­ي عظيم و ارزنده­ي جامعه هستند. سرمايه را بايد حفظ کرد و نه بر باد داد. به همين جهت است که پيامبر اکرم (ص) فرمود: فرزندانتان را گرامي داريد و آدابتان را نيکو سازيد.

در اين بخش نويسنده به پنج اصل مهم در رابطه با تربيت کودکان اشاره مي­کند:

1- انسان از يک کرامت ذاتي برخوردار است. در انسان، اصل سلامت و طهارت و کرامت است. بيماري و خبث و پليدي و دنائت و پستي، اصالت ندارند. پيامبر مي­فرمايند: هر نوزادي بر فطرت پاک يکتاپرستي و دين خالص توحيد، تولد مي­شود، تا اينکه پدر و مادرش او را يهودي و مسيحي کنند.

2- بايد توجه داشته باشيم که کودک، هنوز خام و نپخته است و نبايد از او انتظار داشته باشيم که کارهايش در حد افراد پخته و مجرب باشد. حضرت امير مي­فرمايد: جوان، در ناداني خود مغرور و دانشش محدود است.

3- تبعيض و عدالت شکني در همه جا زشت و نارواست. لکن در مورد کودکان، زشت­تر و نارواتر است. چون روح لطيف کودک، تحمل تبعيض و بي عدالتي را ندارد و سزاوار نيست که لطافت و صفاي روحي او را به زنگار تبعيض و بي عدالتي بيالاييم. پيامبر خدا (ص) فرمود: در ميان فرزندان خود به عدالت رفتار کنيد، همانطوري که دوست مي­داريد، در ميان شما به عدالت رفتار کنند.

4- فرزند و والدين بيگانه از يکديگر نيستند، خوبي و بدي والدين، در وضع فرزند تاثير دارد. همچنانکه خوبي و بدي فرزند نيز در وضع والدين مؤثر است: در روايات ما چنين آمده است:

«فرزند بد، بنيان شرف را ويران و گذشتگان خود را ننگين مي­سازد».

5- والدين و هرکس ديگري که با کودکان رابطه دارند، بايد توجه کنند که يا وعده­اي ندهند و يا اگر وعده­اي مي­دهند، حتماً به وعده­ي خود وفا کنند.

حضرت امير (ع) مي­فرمايد: دروغ به مصلحت نيست: نه جدي و نه شوخي و همچنين به مصلحت نيست که يکي از شما فرزند خود را وعده دهد و به وعده­ي خود وفا نکند.

با ورود در سنين بالاتر از هفت سال، خودسازي از راه تعليم و تربيت صحيح، آغاز مي­شود. اکنون بايد طفل به گونه­اي باشد که هرچه بهتر و بيشتر از امکانات موجود جامعه­ي خود، در راه خودسازي و تکامل حداکثر استفاده را ببرد و هرگز دچار عقب­گرد يا درجا زدن نشود.

اينها مطالبي هستند که مؤلف در بخش چهارم با عنوان بازي مطلوب و بازي نامطلوب به آنها مي­پردازد. نظارت و هدايت، وسايل بازي، بازي­هاي دسته جمعي، بازي­هاي رزمي، بازي­هاي پدرانه، بازي­هاي مادرانه و خانه داري و حضانت، بازي­هاي علمي، بازي­هاي هنري، بازي­هاي هوش، بازي­هاي مديريت، بازي­هاي تکنيک، بازي­هاي تاکتيک، بازي­هاي معلمانه و سوادآموزي عناوين بخشهاي پنجم تا نوزدهم کتاب را تشکيل مي­دهند.

نقش تربيتي مادر از راه بازي دادن کودک عنوان بخش پاياني را تشکيل مي­دهد. نقش تربيتي مادر نسبت به کودک بسيار حساس است. طفل همانگونه که از شيره­ي جان و شير مادر تغذيه مي­کند و همانگونه که از راه وراثت، اوصاف و خصائلي را از مادر مي­گيرد و همانگونه که به صورت مادرزادي نيز متأثر از وجود مادر است، تحت تأثير خلقيات مادر نيز هست.

مادران خشن، نسبت به کودکان، اثرات سويي مي­بخشند و مادران خوش خلق، براي کودکان فرشته رحمتند. کلاس تعليم و تربيت اين مادران با کلاسهاي درس معمولي فرق دارد. کلاس مقدس اين مادران خود زندگي است. شير دادن و لاي لاي کردن و تنظيف و تطهير کودکان و کلمات و جملاتي که شکسته شکسته بين آنها رد و بدل مي­شود واکنش­هايي که مادر در مقابل گريه­ها و قهرها و خطاها و اذيت­ها و مخصوصاً بازي­هاي بچه نشان مي­دهد، همه همه از برنامه­هاي همين کلاس است.

بهترين الگوي مادري اسلام، همان زني است که بهترين الگوي زن بودن، بلکه انسان بودن است. اين زن، براي ما ناشناخته نيست، او فاطمه زهرا (س) است.

نگارنده در پايان به چند نکته از تربيت حضرت فاطمه مي­پردازد و به احاديث و رواياتي نيز در اين زمينه اشاره مي­کند.              

 

 

چهارشنبه 22 آذر 1391 - 11:52

*نام:
*ايميل:
نظر شما:
* اختياری

 

از اين نويسنده يا گزارشگر