سيره اداري امام علي (ع)

مولف: مريم معيني نيا

نوبت چاپ: دوم- بهار 1385

شمارگان: 3000

قيمت: 19000 ريال

انتشارات چاپ و نشر بين الملل وابسته به انتشارات اميرکبير

انگيزه اصلي مريم معيني نيا در انتخاب موضوع پژوهش بازشناسي و ارائه اين حقايق و بررسي سيره اداري امام علي (ع) در دروان پنج ساله خلافت بوده است. وي در اين تحقيق بر آن بوده است تا نشان دهد حکومت امام علي (ع) چگونه قوام يافت، ابعاد مختلف اداري و مديريتي آنچه سان شکل گرفت، آن حضرت در جايگاه امامت و رهبري جامعه، چگونه بدنههاي مختلف حکومت را به سوي هدف نهايي جهت داد، نظام اداري و تشکيلات حکومتي در آن زمان چگونه بوده، اصول کلي و مهم حاکم بر اين مديريت، با توجه به سيره نظري و عملي امام (ع) چه بوده است. اساس کار تحقيق بر گردآوري اطلاعات و دادهها به شيوه کتابخانهاي با فيش برداري از منابع اصلي تاريخي به زبان عربي و فارسي، پس بررسي و تحليل دادهها، و نيز استفاده از علوم مرتبط با تاريخ، مانند جغرافيا، رجال، انساب، اموال، فتوح و. . . بوده است. البته بايد توجه کرد دستمايه اصلي اين پژوهش، کتاب جامع و گرانقدر نهج البلاغه است.

چهارچوب اين پژوهش از سه فصل تشکيل شده است: فصل اول، به عنوان فصل مقدماتي اختصاص به بررسي شيوه اداره جامعه مسلمين در عصر بوي و خلفاي ثلاث دارد. در فصل دوم طي سه بخش جداگانه به بررسي مباني حکومت و اهميت آن در اسلام و نحوه پذيرش حکومت از سوي حضرت علي (ع) به بررسي بدنهها و ارکان اداري و تشکيلات حکومت علوي و به ويژه در زمينههاي اقتصاد و ماليه، جُند و عدل و قضا، پرداخته و از نهادهاي جديد التايس توسط حضرت علي (ع) سخن گفته است. فصل سوم در مورد اقدامات اداري حضرت در دوران خلافت، در زمينه عزل و نصب کارگزاران و عاملان حکومتي و ارائه اصول بديع مديريتي براي اداره قلمروي اسلام نيز مطالبي ارائه کرده است. کتاب «سيره اداري امام علي(ع)» پايان نامه تحصيلي مولف با درجه عالي در مقطع کارشناسي ارشد (m.a)، رشته تاريخ از دانشگاه الزهراء در سال 1376 بوده است که وي با اصطلاحاتي آن را به پژوهشگران تقديم کرده است.

منابع و کتبي که در تدوين اين تحقيق نقش بسزايي داشته است بدين صورت قابل تقسيم بندي ميباشند:

1- کتب و منابع اخبار و حديث

2- کتب رجال، انساب و طبقات

3- کتب خراج و اموال

4- کتب جغرافيايي

5- تواريخ عمومي

6- منابع و کتب خاص

8- مطالعات و تحقيقات جديد

وضع فرهنگ و تمدن عرب پيش از ظهور اسلام، شيوه اداره جامعه مسلمين در عهد رسول (ص) و شيوه اداره جامعه مسلمين در عصر خلفاي ثلاث محور فصل اول اين کتاب است. در اين فصل به صورت اجمالي به مطالب ذيل اشاره ميشود:

وضع فرهنگ و تمدن عرب پيش از ظهور اسلام، شيوه اداره جامعه مسلمين در عهد رسول (ص)، وضع اموال و غنايم مسلمانان، وضع لشکر و سپاهيان در عصر نبوي، در کتابت و انشا و امر قضا و داوري؛

شيوه اداره جامعه مسلمين در عصر خلفاي ثلاث: تاسيس ديوان در عهد عمر، ديوانهاي مهم در عصرخلفاي ثلاث، ساير امور حکومتي با خلفاي ثلاث، عاملان و کارگزاران خلفاي ثلاث و مرکز و مقر حکومت خلفاي ثلاث.

کلياتي درباره حکومتها، پذيرش حکومت از سوي علي (ع)، تشکيلات و ارکان حکومت علوي هم از محورهاي فصل دوم است که به عناوين کلي آن بدين شرح است:

کلياتي درباره حکومتها: تعريف حکومت و دولت، ضرورت تشکيل حکومت، رابطه حکومت با ديانت، ضرورت تشکيل حکومت اسلامي، هدف حکومت در اسلام و امامت و رهبري جامعه؛ پذيرش حکومت از سوي علي (ع): علل پذيرش حکومت از سوي علي(ع)، اعلام برنامههاي حکومت علوي، قلمروي جغرافيايي حکومت علوي، انتخاب کوفه به عنوان مرکز به عنوان مرکز خلافت و شيوه اداره و انتظام قلمرو اسلام در عهد علي (ع)؛ تشکيلات و ارکان حکومت علوي: ديوان ماليه، ديوان عدل و قضا، ديوان جند، امر آموزش، تعليم و تربيت در حکومت علوي.

کلياتي درباره اداره و مديريت، جايگاه و اهميت مديريت در نظام اسلامي، شرايط و ويژگيهاي کارگزاران حکومت علوي، اقدامات اداري – مديريتي امام علي (ع) در دوران خلافت از محورهاي اين فصل به شمار ميرود که عناوين آن به قرار زير است:

کلياتي درباره اداره و مديريت، جايگاه و اهميت مديريت در نظام اسلامي، شرايط و ويژگيهاي کارگزاران حکومت علوي، اقدامات اداري – مديريتي امام علي (ع) در دوران خلافت، عزل و نصب کارگزاران از سوي حضرت علي (ع)، سطوح و مراتب اداري کارگزاران علوي و وظايف کارگزاران و مديران (اصول مديريت در سيره امام علي (ع)).

در پشت جلد اين کتاب آمده است:

معرفت امام علي بن ابيطالب (ع) به نورانيت وقتي حاصل خواهد شد که مقامات معنوي و الهي آن حضرت بر تو آشکار باشد و به يقين بداني که آن عزيز الوجود آيينه تمام نماي جمال و جلال خداوند است و بدون معرفت او نتوان به معرفت خداي بزرگ رسيد، چنانچه مولا اميرالمومنين (ع) در پاسخ سلمان و اباذر (رض) که از حضرتش درباره معرفت او به نورانيت سوال کرده بودند، فرمود:

«معرفتي بالنورانيه معرفه الله عزوجل و معرفه الله عزوجل بالنورانيه هو الدّين الخالص»

«معرفت به نورانيت معرفت خداي بزرگ است و معرفت خداي بزرگ به نورانيت همان دين خالص است.»

پس اي طالب هدايت! امام علي (ع) را به علو در مقام و منزلتش در نزد خداي بزرگ بشناس و به او معرفت داشته باشد.

گفتني است، کتاب «سيره اداري امام علي (ع)»، نوشته مريم معيني نيا با شمارگان 3000 و قيمت 19000 ريال از سوي انتشارات چاپ و نشر بين الملل وابسته به موسسه انتشارات اميرکبير منتشر شده است.

دوشنبه 27 شهريور 1391 - 12:57

از اين نويسنده يا گزارشگر

*نام:
*ايميل:
نظر شما:

* اختياری