جهش خوبي در توليد کتاب هاي پژوهش هنر ايجاد شده است

گفتگو با دکتر مرتضي گودرزي (ديباج)

سوره مهر از ابتداي کار خود تا امروز کتاب هاي متعدد و شناخته شده اي در حوزه پژوهش هنر معرفي کرده است.کتاب هايي که هر کدامشان در موضوع مربوطه کتابي معتبر و گاه مرجع شناخته مي شوند.دکتر مرتضي گودرزي ( ديباج ) که خود نويسنده اي آشنا در حوزه پژوهش هنر است، به عنوان مدير پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامي حوزه هنري در توليد کتاب هاي اين حوزه و انتشار آن توسط سوره مهر نقش مهمي را بر عهده داشته و دارد. با او درباره چگونگي توليد کتاب در پژوهشگاه گفت و گو کرده ايم که مي خوانيد.

چند سالي پژوهشگاه فرهنگ و هنر پيشرفت خوبي در امر توليد کتاب داشته است. قاعدتاً نمي‌توان گفت اين امر اتفاقي بوده است؟ خاطرم است چند سال پيش كه با شما صحبت كردم گفتيد كار اصلي پژوهشگاه توليد كتاب است و از آن موقع به بعد هر روز كتاب‌هاي زيادي توليد كرده‌ايد.اگر ممکن است در اين مورد توضيح دهيد؟

تا 8 سال پيش اگرچه در پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامي حوزه هنري زحمت‌هاي زيادي كشيده شده بود كه جاي تقدير و تشكر دارد، اما با موقعيت خاصي كه حوزه هنري در كشور دارد توقعات و تمناهايي كه از آن وجود داشت، انتظار اين مي‌رفت كه هم به جهت كمي و هم از نظر كيفي در پژوهشگاه مدل ديگري كار شود ،. به همين دليل در مورد آنچه مي‌تواند صورت گيرد و آنچه صورت گرفته بود بازنگري كرديم، و ارزيابي و سنجش نياز فرهنگي جامعه هنرمندان كشور و به ويژه بخش جدي اين جامعه كه نسبت به حوزه‌هاي نظري هنر يا رويكرد ديني حساسيت ، نظر و سؤال و حتي نقد دارند را در برنامه کاري خود قرار داديم. سعي كرديم با يك تمهيدي حلقه تشكيل شده علمي كه در مركز تشكيل شده بود را گسترش دهيم و حلقه‌هاي ديگري را به صورت شناور در كل كشور طراحي كنيم تا به عنوان حلقه‌هاي علمي براي هر چه تعميق بخشيدن به آثار از آن‌ها استفاده كنيم.نكته ديگر كه انجام گرفت بحث سنجش پيش از پژوهش بود، يعني يك نوع ارزيابي آسيب‌شناسي و ضرورت پروژه‌ها كه براي اولين بار صورت گرفت.كار سوم ارزيابي و سنجش آثار موازي بود كه هم‌زمان پيش از شروع يك پروژه بايد انجام مي‌گرفت. پيش از اينكه بستر پژوهشي ما شروع شود مواردي كه سابقاً انجام گرفته را مورد ارزيابي قرار داديم كه هنوز ادامه دارد و از بعضي پروژه‌ها بعد از ارزيابي ممكن بود صرف نظر شود يا برعكس.كار ديگر اين بود كه تلاش كرديم فقط از چهره‌هاي صاحب‌نام استفاده نكنيم و به سراغ جوانان هم برويم. جواناني كه استعداد علمي را داشتند و نيازمند حمايت بودند و ضعف‌ها و آثارشان توسط تيم‌هاي علمي كارشناسي و شوراهاي رسمي يا مجازي كه طراحي شده بود كنترل و بازنگري مي‌شد تا بتوانند به آثار خوب و فاخري تبديل شوند و اين در واقع نوعي سيستم حمايتي از جوانان بود.اين امر در نه تنها حوزه تحقيق ، که در حوزه هاي ترجمه و تأليف و پژوهش و غيره مطرح شد.به همين دليل و در نتيجه اين برنامه ريزي ها ، يك جنس خاص و موجي در پژوهشگاه ايجاد شد که در دو سال اخير بيشتر اين موج ديده مي‌شود.

عنوان مجموعه شما پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامي است. اما در کتاب هايتان بيشتر پژوهش هنر مطرح است تا فرهنگ، در اين مورد توضيح مي‌دهيد؟

البته هنر هم متأثر از فرهنگ و هم بر فرهنگ تأثيرگذار است و اين طور نيست كه گفته شود هنر گونه‌اي است و فرهنگ گونه‌اي ديگر. بنابراين، اگر كار هنري مي‌كنيم عملاً كار فرهنگي صورت مي‌دهيم. كار گسترده‌اي كه انحام مي‌شود اعم از تدوين، آماده‌سازي، ارائه و تبيين و تبليغ... همه كار فرهنگي است. كما اينكه ماهيتاً هنري است. معتقدم انفكاك فرهنگ و هنر از هم قدري مجازي است.

بحث ريشه‌هاي فرهنگي چطور؟ مثلاً مباحثي مثل نظام فرهنگي؟

ما روي فرهنگ صرف كه نمي‌توانيم كار كنيم و اصلاً كار ما نيست. ما روي هنر كار مي‌كنيم، و مباحث بينامتني. مثلاً اگر روي حوزه نقد فيلم كار مي‌كنيم به سراغ مباحث ديگر در حوزه هنر مثل حكمت هنر، جامعه‌شناسي هنر، فلسفه هنر، زيباشناسي هنر و مباحث پيرامتني مثل هرمنوتيك مي‌رويم و قطعاً اين‌ها جزئي از فرهنگ است. خاستگاه ما فرهنگي است، اما حركت ما در حوزه‌هاي تخصصي هنر و بينامتني صورت مي‌گيرد. مثل اينكه گفته شود فرهنگ عبارت است از رفتارها، نمادها، علايق‌ها، ارزش‌ها و مباحثي اين چنيني.‌ اما آيا يك فيلم در فرهنگ تأثيرگذار نيست؟ آيا ارائه، تدوين و تبليغ آن كار فرهنگ نيست. پس ظاهر اين است كه يك توليد هنري خلق شده اما در باطن يك كار فرهنگي صورت گرفته است.

چند سالي است در کتاب هاي توليدي تان به مباحث ملموس‌تر و درگيرتر در حوزه هنر بيشتر پرداخته شده كه جاي قدرداني دارد. مثل نمايش‌ ايراني كه مجموعه‌اي است كه ضرورت آن در ايران احساس مي‌شد و ما در اين زمينه كتابي نداشتيم يا كتاب‌هايي مثل نشانه‌شناسي هنر كه بحث روز است ، چنانچه موافق هستيد کمي در اين بار ه صحبت کنيم.

رويكرد اول و اصلي ما هنر اسلامي يا هنر مبتني بر باورهاي ديني است بنابراين كارهايي كه ما انجام مي‌دهيم حول اين مسئله مي‌چرخد. اما در تبيين و ارائه و خلق اين آثار هم اگر بتوانيم حركتي انجام مي‌دهيم. براي تفهيم اين مباحث ، حاشيه‌هاي امني ايجاد مي‌كنيم كه مخاطبين ما راحت درك كنند. پس مجبوريم به سراغ برخي حوزه‌ها برويم كه در ظاهر رويكرد ديني ندارند، مثل پديدارشناسي، نشانه‌شناسي و مباحث تاريخي مثل نمايش ايراني و مواردي اينچنيني که كمك مي‌كنند وقتي به مباحث زيباشناسي و هنر بپردازيم آن‌ها را بهتر درك كنيم.

از وجود كتاب‌هاي پژوهشگاه در مراكز دانشگاهي گفتيد كه اصل مكان عرضه آن‌ها در دانشگاه‌هاست، آيا پژوهشگاه كاري كرده كه اين كتاب‌ها در مراكز دانشگاهي معرفي شوند؟

وظيفه ما توليد آثار هنري و علمي است و بعد از اينكه تدوين شد، عمدتاً تمام كارهاي توليد، تبليغ و توزيع در اختيار سوره مهر است كه البته ما هم كمك مي‌كنيم. ولي اساساً يك كار لجستيك فني است كه بايد بيرون از مجموعه صورت گيرد. اما ساختار سيستم ما ساختاري نيست كه بتواند به اين مباحث بپردازد.

براي حوزه هنري دو سياست قائل مي‌شوند؛ توجه به هنر و هنرمندان فاخر و حمايت از استعدادهاي جوان ، در پژوهشگاه اين دو سياست مشهود است.

همانگونه که عرض كردم رويكرد پژوهشگاه اين است كه ضمن استفاده از چهره‌هاي توانا و شناخته‌شده و علمي به سراغ نيروهاي جوان و ناشناخته برود و با حمايت از اين‌ها بتواند يك تيم بزرگي در سطح كشور در حوزه پژوهش هنر سامان بدهد. حتماً مستحضر هستيد كه تعداد افرادي كه در حوزه پژوهش هنر فعال هستند به قدري اندك است كه شايد باورش براي برخي سخت باشد.اين حوزه به لحاظ نيروي انساني بسيار فقير است ، بنابراين ما استقبال مي‌كنيم كه آن‌ها را شناسايي كنيم و به جامعه هنري كشور بشناسانيم و از آن‌ها استفاده كنيم. اين رويكرد ما همچنان برقرار است و سعي مي‌كنيم گسترده عمل كنيم.ضمن اينكه از پيش‌كسوتان اين حوزه هم استفاده مي كنيم تا جامعه فرهنگي و علمي كشور بتواند از آن‌ها بهره ببرد.

آقاي گودرزي هميشه به عنوان محقق و صاحب‌نظر مطرح‌اند ولي در اين سال‌ها كمتر كتابي از او مي‌بينيم و بيشتر به عنوان مدير دفتري كه كتاب توليد مي‌كند مطرح است.

اگرچه اين امر طبيعي است ولي در مورد خودم با شما موافق نيستم ، اين موضوع در مورد من صحت ندارد . من اخيرا كتاب تاريخ تطبيقي هنر كه 5 سال طول كشيد را به پايان بردم و به انتشارات سوره مهر تحويل دادم. كتاب معرفت هنر معاصر را نوشتم. كتاب نقاشي انقلاب را آماده كردم. كتاب گرافيك انقلاب در حال چاپ است. كتاب نقاشي انقلاب كه چاپ شده در حال ترجمه به انگليسي و عربي است. كتاب ديگر با نام هنر انقلاب كه يك كار جامع از اين دو حوزه است در حال آماده سازي است كه احتمالاً تا پيش از عيد به انتشارات سوره مهر سپرده مي‌شود .

در مورد تاريخ تطبيقي هنر توضيح دهيد؟

تاريخ تطبيقي هنر كاري است كه براي اولين بار در منطقه ايران كه هيچ بلكه در خاورميانه و شرق دور انجام شده است. يك مجموعه چهار جلدي است و در حدود 1200 صفحه كه همه حوزه‌هاي تاريخي تخصصي هنر را شامل مي‌شود و به صورت خطي (تاريخي) حركت مي‌كند و به صورت برش‌هاي تاريخي حوزه‌هاي تخصصي هنر اعم از نقاشي، معماري، مجسمه‌سازي و غيره را دربرمي‌گيرد و در يك كار تطبيقي در كنار هم قرار مي دهد. شايد بشود گفت نوعي كرونولوژي است از هنر معاصر كه از رنسانس آغاز مي‌شود و تا دوران معاصر ادامه مي‌يابد.

منبع: سوره مهر

چهارشنبه 19 خرداد 1389 - 10:0

از اين نويسنده يا گزارشگر

*نام:
*ايميل:
نظر شما:

* اختياری