تحول ناگهاني و حفره‌هايي در روايت

نقد فيلم كنعان ساخته ماني حقيقي

ماني حقيقي پس از تجربه‌هاي متفاوتي در فيلم‌هاي «آبادان» و «كارگران مشغول كارند» يك فيلم از سينماي بدنه ساخته است. فيلم سر و شكل بدي ندارد، كارگرداني و بازي بازيگران قابل قبول است اما فيلم بيش از هر چيزي از فيلمنامه‌اش ضربه خورده است.

حقيقي، فيلمنامه «كنعان» را با مشاركت اصغر فرهادي نوشته است كه اين دو پيش از اين فيلمنامه «چهارشنبه سوري» را باهم نوشته بودند، تلخ بودن فيلمنامه و حجم بالايي از اتفاقات بد كه در فيلم رخ مي‌دهد، نشان از همان ديد انتقادي اصغر فرهادي به مسائل اجتماعي و خانوادگي دارد.

يكي از مشكلات فيلمنامه آن است كه روايت فيلم بيش از حد به «عنصر تصادف» متكي است. اوج اين حوادث تصادفي را درسكانس تحول مينا (ترانه عليدوستي) مي‌بينيم ماشين در جاده ناگهان با يك گاو تصادف مي‌كند مينا هنگام شستن دست‌هايش در كنار رودخانه، با شنيدن صدايي به طرف درختي مي‌رود و بر آن دخيل مي‌بندد و در پي آن تغييرات و تحولي سريع در او اتفاق مي‌افتد كه با توجه به آن چه در طول فيلم شاهدش بوديم ناهمخوان و باورنكردني است.

ضعف ديگر فيلمنامه آن است كه مشكل و اختلاف بين زن و شوهر پرداخت درستي ندارد. معلوم نيست زن براي ادامه تحصيل و رفتن به خارج است كه مي‌خواهد شوهرش را ترك كند يا اعمال غيرقانوني شوهرش مبني بر ندادن حق و حقوق زني كه خانه‌اش خراب شده او را ناراحت كرده است. اين مبهم بودن ناراحتي زن و سماجت او در اينكه ديگر شوهرش را دوست ندارد، ما را به اين نتيجه مي‌رساندكه فارغ از كارهايي كه شوهرش كرده او ديگر شوهرش را دوست ندارد و رابطه عاطفي زن با شوهر به بن‌بست رسيده است. بنابراين تحول ناگهاني زن در پايان فيلم قابل باور نيست چون زني كه واقعاً به بحران عاطفي رسيده و ديگر شوهرش را دوست ندارد هر قدر كه خود را در مرگ مادر شوهرش مقصر بداند و هرقدر نگران خودكشي خواهرش باشد، اين اتفاقات براي رفع بحران عاطفي زندگي او با شوهرش كافي نيست چرا كه تحول به اين مهمي و عميقي به همين سادگي صورت نمي‌گيرد.

يكي از مشكلات ديگر فيلم، وجود حفره‌هايي در روايت است كه هيچ وقت به آن‌ها پاسخي داده نمي‌شود مثلاً معلوم نيست كه افسانه بايگان وقتي خانه بهرام رادان را مي‌بيند، چرا ناراحت مي‌‌شود و فرار مي‌كند يا اينكه اصولاً صحنه‌هاي بازديد افسانه بايگان از خانه‌هاي اجاره‌اي كه صحنه‌هايي طولاني هستند چه نقش مثبتي در درام دارند؟ اگر نقش مثبتي دارند، پس چرا اگر خذفشان كنيم هيچ اتفاقي نمي‌افتد.

چرا در طول فيلم كه اين قدر زن محق به نظر مي‌رسد ولي در حقيقت حرف‌هاي مرد منطقي‌تر است او به دم‌دمي مزاج بودن و انتظارات نامعقول زنش اشاره مي‌كند كه هم به خانه‌ سازي او به دلايل مادي ايراد گرفته و وقتي او برج هم ساخته به نوعي ديگر عيب‌جويي مي‌كند يا اينكه شوهر به زنش اصرار كرده كه درسش را بخواند و زن خودش دانشگاه را رها مي‌كند و سپس شوهر را در ترك تحصيل خود مقصر مي‌داند اين مسائل نشان مي‌دهد كه كاراكتر زن آن‌طور كه در فيلم جلوه داده مي‌شود، شخصيت عميقي نيست.

پايان فيلم و آشتي زن و شوهر را هم از اوايل فيلم كه مي‌فهميم زن حامله است به راحتي مي‌توان حدس زد بنابراين چنين پاياني اصلاً غافلگيركننده نيست.

بازي محمدرضا فروتن و ترانه عليدوستي از نقاط قوت فيلم است. مي‌توانيم به صحنه‌هاي پريشاني فروتن پس از مرگ مادرش اشاره كنيم يا صحنه‌اي را به ياد بياوريم كه ترانه عليدوستي هنگام دنده عقب گرفتن اشك در چشمانش حلقه مي‌زند در مجموع «كنعان» براي ورود ماني حقيقي به سينماي حرفه‌اي فيلم بدي نيست اما براي رسيدن به فيلم خوب، چيزهاي زيادي كم دارد.

سه‌شنبه 23 مهر 1387 - 14:27

از اين نويسنده يا گزارشگر

*نام:
*ايميل:
نظر شما:

* اختياری