گزارش
الهه عصاريان
با فرارسيدن دوباره فصل تابستان، بحث اوقات فراغت هم آغاز شده است و مسئولان ميليونها نوجوان و جوان را با وعدههايي به آينده اميدوار كردهاند. اين در حالي است كه در بررسيهاي سازمان ملي جوانان، نارضايتي حدود يك سوم جوانان كشور از برنامههاي اوقات فراغت و تنها رضايت 35 درصد پسران و 22درصد دختران از نحوه گذراندن اوقات فراغت گوياي اين امر است كه مسئولان هنوز نتوانستهاند برنامهاي موفق در اين زمينه داشته باشند. و اين در شرايطي است كه 5/69 درصد پسران و 7/61 درصد دختران، دولت را مسئول اصلي تدارك برنامههاي اوقات فراغت ميدانند. از سوي ديگر تحقيقات اجتماعي نشان ميدهد كه يكي از عوامل مهم بزهكاري در جوانان، خالي بودن اوقات فراغت آنهاست و به ويژه در اين ايام است كه زمينههاي بزهكاري اجتماعي شكل ميگيرد. بنابراين برنامهريزي در اين زمينه مكمل برنامههاي رسمي تربيتي جوانان است. بر اساس بررسيهاي انجام شده مهم ترين نيازهاي فراغتي جوانان به ترتيب شامل گردشگري، مشاركتهاي اجتمايي، فعاليتهاي ورزشي، هنري، فرهنگي، ديني، مطالعه و كتابخواني، مهارتآموزي و آموزش زبان خارجي و رايانه است. شيوه گذراندن اين اوقات به دو نوع فردي فعال و غيرفعال و گروهي تقسيم ميشود كه جوانان ايراني بيشتر شيوه گذراندن اوقات فراغت به شيوه فردي غير فعال همچون تماشاي تلويزيون را انتخاب ميكنند. به گونهاي كه تماشاي تلويزيون با 82 درصد بيشترين سهم را در گذراندن اوقات فراغت جوانان داشته است. داشتن روحيه انزواطلبي، خستگي و دغدغهها از عوامل گرايش جوانان به گذراندن اوقات فراغت به شيوع فردي غيرفعال است.
تحقيقات سازمان ملي جوانان نشان ميدهد عليرغم گستردگي جمعيت جوانان كشور و تنوع تقاضاها، امكانات اوقات فراغت تنها پاسخگوي 20 درصد تقاضاي جوانان است. اين امر باعث شده عليرغم تلاشهاي صورت گرفته، 80 درصد جوانان و دانشآموزان از نحوه گذراندن اوقات فراغت خود راضي نباشند و 89 درصد آنها توزيع امكانات را ناعادلانه و 79 درصد نيز برنامهها را ناكافي بدانند.
در اين بين 71 درصد جوانان معتقدند كه اوقات فراغت آنها به بطالت ميگذرد، 80 درصد برنامههاي دولت را در امر اوقات فراغت جوانان را مطلوب نميدانند و 89 درصد از بيعدالتي در توزيع ناعادلانه امكانات عمومي براي گذراندن اوقات فراغت شكوه ميكنند.
اين آمار در حالي مطرح ميشود كه كسي نميتواند منكر نقش بزرگ دستگاهها و سازمانها به ويژه سازمان ملي جوانان به عنوان متولي امور جوانان در اين زمينه باشد؛ آنهم در حالي كه 33 درصد جوانان از فعاليت نهادهاي دولتي ناراضياند. در اين شرايط رسانههاي صوتي و تصويري با 5/23درصد، مطالعه با 7/22درصد و استراحت با 7/15درصد، بيشترين فراواني را در پر كردن وقت آزاد جوانان به عهده دارند و 8/62درصد از جوانان اوقات فراغت خود را درون خانه و در تنهايي و به صورت فردي ميگذرانند.
شايد از همين رو و به منظور فراهم ساختن زمينههاي لازم جهت رشد، ارتقا و توانمندسازي جوانان و پاسخگويي به نيازهاي اساسي اين قشر مهم و آيندهساز، سندي تحت عنوان «سند برنامه جامع ملي ساماندهي امور جوانان» توسط سازمان ملي جوانان تدوين شده است. اين سند به منظور پاسخگويي به نيازهاي واقعي جوانان در گرو بهسازي فرآيند دوره تحول و رشد از كودكي تا نوجواني و بعد از آن چگونگي مشاركت هماهنگ دستگاههاي دولتي و سازمانهاي غيردولتي در تقسيم كار ملي به منظور ساماندهي، مديريت و برنامهريزي امور جوانان تدوين شده است. ارتقاء، اعتلا و توانمندسازي نسل جوان كشور و استفاده بهينه از استعدادها و تواناييهاي آنان در توسعه كشور را ميتوان هدف كلي برنامه ملي ساماندهي امور جوانان دانست كه بخشي از آن نيز به ساماندهي اوقات فراغت جوانان ميپردازد.
اولويتها و چالشها
بر اساس برنامه جامع ساماندهي امور جوانان، كارشناسان بايد در امور مربوط به جوانان اولويتهايي را مد نظر داشته باشند. اين اولويتها عبارتند از: تقويت هويت ملي و مذهبي جوانان كه در واقع به عنوان زيرساخت برنامه جامع ملي ساماندهي امور جوانان است. توجه به نيازهاي اساسي مانند تأمين سلامت، پرورش، آموزش، توجه به مطالبات جوانان از حكومت، نظام و تأمين فرآيند مشاركت جوانان در امور مربوط به خود و جامعه، توجه به نقش و وظايف نهادهاي مختلف در شكلگيري و ارضاي نيازها در فرآيند جواني، پرهيز از هرگونه مداخله در حوزه خصوصي جوانان و محترم شمردن حريم خصوصي، توجه به لزوم برقراري فضاي ايمن اجتماعي كه چنين فضايي براي رشد و توسعه جوانان الزامي است و در نهايت توجه به ويژگيهاي رواني جوان. اما در ساماندهي اوقات فراغت جوانان چالشهايي نيز پيش روي كارشناسان و مسئولان امر وجود دارد، مشكلاتي نظير فقدان مباني تئوريك منطبق با فرهنگ ديني، اسلامي و ايراني، خلاء موجود در نظام مديريت عاليه در امور مربوط به گذران اوقات فراغت، تصديگري دولت در اجراي برنامههاي مربوط به گذران اوقات فراغت، نامتعادل بودن سهم بخش دولتي، غير دولتي، خصوصي، خانوادهها و جوانان، رقابتي نبودن فعاليتهاي مربوط به گذران اوقات فراغت و رشد كند صنعت اوقات فراغت و...
اما با توجه به اين مشكلات به نظر ميرسد توسعه تشكلهاي غيردولتي و نهادهاي مدني در خصوص برنامههاي اوقات فراغت جوانان در طي سالهاي اخير، حضور جدي بخش خصوصي در توليد ابزارها و كالاهاي فراغتي، متنوع شدن كالاها و استفاده از شيوههاي مدرن گذران اوقات فراغت از برنامههايي است كه ميتواند تاثير مثبتي در رفع چالشهاي پيش روي ساماندهي اوقات فراغت جوانان داشته باشد.
اهداف
ساماندهي گذران اوقات فراغت جوانان در چارچوب برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جزء اهداف كلان برنامه ساماندهي اوقات فراغت جوانان است. در كنار اين هدف، ارتقاي كمي و كيفي امكانات فراغتي به منظور بهينه نمودن گذران اوقات فراغت، هماهنگسازي فعاليتهاي بخشهاي دولتي، عمومي، خصوصي و نهادهاي مدني در رويكردها، تعاريف، مفاهيم و روشهاي مربوط به اوقات فراغت، مشاركت موثر جوانان در سياستگذاري، تقويت نهاد خانواده، تنوع بخشيدن و خلاقيت بيشتر در برنامههاي فراغتي از اهداف اختصاصي اين برنامه است. البته توجه به اين نكته نيز ضروري است كه هرگونه برنامهريزي در زمينه اوقات فراغت جوانان بايد متضمن شناخت اقتضائات، ظرفيتها و انتظارات دوره جواني باشد و هرگونه فعاليت در موضوع نيازهاي جوانان با مشاركت فعال آنان انجام شود. علاوه بر آنكه برنامههاي اوقات فراغت جوانان بايد مستمر، پويا و پيوسته باشد چرا كه اجراي برنامههاي مقطعي و ناهماهنگ چندان مفيد نخواهد بود.
در پايان اين طرح نيز به برنامههايي اشاره شده كه در صورت اجراي آنها ميتوان آينده اميدواركنندهاي را نسبت به اوقات فراغت جوانان انتظار داشت؛ برنامههايي چون: اصلاح نگرش و فرهنگسازي، تقويت نقش خانواده و نهادهاي مدني و همچنين بخش خصوصي در برنامههاي فراغتي، بهينهسازي زير ساختهاي فراغتي، توسعه كمي و كيفي برنامههاي فراغتي و توانمندسازي ساختارهاي اجرايي مرتبط با اوقات فراغت جوانان.
شنبه 21 مرداد 1385 - 9:36